Neuropatia cukrzycowa jest jednym z najczęściej występujących powikłań towarzyszących cukrzycy – dotyczy około 50% diabetyków, niezależnie od tego czy chorujemy na cukrzycę typu 1 czy też cukrzycę typu 2. Choroba polega na uszkodzeniu nerwów czuciowych i ruchowych.
Nerwy czuciowe są to nerwy odpowiedzialne za przewodzenie bodźców ze środowiska zewnętrznego do naszego ośrodkowego układu nerwowego (tj. mózgowia oraz rdzenia kręgowego) – czyli odpowiadają za odczuwanie dotyku, bólu, zimna czy gorąca. Nerwy ruchowe odpowiadają natomiast za reagowanie na te bodźce np. za skurcze odpowiednich mięśni odpowiedzialnych za ruchy rąk i nóg.
Neuropatie cukrzycowe dzieli się na:
neuropatię utajoną – jest rozpoznawana na podstawie nieprawidłowości wykrywanych badaniami elektrodiagnostycznymi i ilościowymi badaniami czucia;
uogólnioną neuropatię objawową z cechami symetrycznego zajęcia nerwów czuciowych i ruchowych unerwiających części kończyn oraz układu autonomicznego;
zespoły ogniskowe.
Oprócz tego neuropatia może mieć różny zasięg. Z tego względu wyróżnić można:
- mononeuropatię;
- polineuropatię.
Inne groźne rodzaje neuropatii cukrzycowej:
- neuropatia źrenic (czyli retinopatia cukrzycowa) to zaburzenia odruchów źrenicy wywołane zmianami zwyrodnieniowymi naczyń włosowatych w siatkówce. Po jakimś czasie może dojść do pogorszenia stanu siatkówki, a nawet do jej martwicy. Początkowo może nie mieć objawów, przy postępowaniu neuropatii pojawiają się problemy ze wzrokiem, a kiedy zniszczenia są zaawansowane, dochodzi do ślepoty. Pierwsze zmiany można zauważyć tylko podczas specjalistycznych badań lekarskich – jest to badanie dna oka, zalecane jako doroczne badanie profilaktyczne u osób chorych na cukrzycę.
Neuropatia cukrzycowa w przewodzie pokarmowym:
- zaburzenia trawienia;
- hipoglikemia poposiłkowa;
- uczucie pełności żołądka.
Nefropatia cukrzycowa to neuropatia cukrzycowa dotykająca nerek. Także tutaj może dojść do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, ich zgrubienie, co w efekcie może wywołać niewydolność nerek. Rzadziej w przebiegu cukrzycy pojawia się odmiedniczkowe zapalenie nerek lub martwica brodawek nerkowych.
Polineuropatia cukrzycowa skóry i błon śluzowych objawia się jej przesuszeniem i łuszczeniem. Częste są infekcje bakteryjne i grzybicze w obrębie skóry i błon śluzowych, także iinfekcje intymne. Gojenie ran w cukrzycy jest zwykle zaburzone właśnie z tego powodu. Rzadziej wywołuje owrzodzenia i zmiany ropne. Neuropatia pojawia się najczęściej na stopach i jest to tzw. „stopa cukrzycowa”. To zwykle pieczenie, mrowienie i drętwienie, które z czasem mogą na tyle się rozwinąć i doprowadzić do takich zniszczeń w obrębie nerwów i naczyń krwionośnych, że wymagają amputacji stopy.
Przyczynami powstania neuropatii cukrzycowej mogą być:
- hiperglikemia – podwyższone stężenie glukozy we krwi prowadzi do zmian w budowie włókna nerwowego, które staje się podziurawione i nie przewodzi prawidłowo impulsów nerwowych;
- palenie papierosów
- nadużywanie alkoholu;
- hiperlipidemia – zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi;
- predyspozycja genetyczna.
Objawy neuropatii cukrzycowej
Objawy polineuropatii cukrzycowej najczęściej pojawiają się w nogach i rękach. Do najczęściej występujących objawów neuropatii czuciowej należą: mrowienie lub utrata czucia (najczęściej i najwcześniej w obrębie dłoni i stóp, tzw. ubytek czucia o typie “rękawiczek i skarpetek”), przeczulica oraz ból. Ból w przypadku neuropatii czuciowej może mieć bardzo różne nasilenie. Może to być zaledwie dyskomfort, odczuwany jako delikatne kłucie jak i bardzo silny ból. Niekiedy występuje nadwrażliwość bólowa na jakikolwiek bodziec dotykowy – stan ten określamy jako allodynia. Tak jak nasilenie bólu, również jego charakter może być bardzo zmienny. Niektórzy dolegliwości bólowe opisują jako uczucie pieczenia, inni podają dominujące kłucie, a u pozostałych występuje głęboki, ostry ból.
Zaburzenia czucia opisywane są przede wszystkim jako: wrażenie chodzenia po wacie, nieprawidłowe czucie podłogi, trudności w przewracaniu stron gazety, czy problemy w rozróżnieniu monet bez patrzenia na nie. Zaburzenia czucia temperatury pod postacią nieprawidłowego odczuwania wysokiej temperatury skutkować mogą poważnymi oparzeniami. Neuropatia ruchowa objawia się najczęściej pod postacią osłabienia mięśni kończyn. Uszkodzeniu mogą ulec nerwy zaopatrujące mięśnie proksymalne (bliżej tułowia – czyli mięśnie ud i ramion) oraz dystalne (obwodowe, bardziej oddalone od tułowia, np. mięśnie rąk i stóp).
W wyniku uszkodzenia mięśni ręki upośledzeniu może ulec koordynacja zapewniająca wykonywanie złożonych czynności, takich jak np. otwieranie drzwi za pomocą kluczy. Pierwszym objawem uszkodzenia nerwów zaopatrujących mięśnie kończyny dolnej może być opadanie stopy. Następnie dołączyć się mogą problemy z wchodzeniem lub schodzeniem ze schodów, trudności ze wstaniem z pozycji leżącej lub siedzącej oraz upadki w wyniku znacznego osłabienia i zaników mięśni.
Na zaawansowanym etapie dołącza się tzw. chód kaczy, a na skutek zaników drobnych mięśni stóp rozwijają się palce młoteczkowate.
Mononeuropatia nie jest tak częsta jak polineuropatia. Objawami charakterystycznymi dla tego zespołu są: nagłe opadanie nadgarstka, opadanie stopy lub porażenie trzeciego, czwartego albo szóstego nerwu czaszkowego. Mononeuropatia cechuje się ponadto wysokim stopniem samoistnej odwracalności, zachodzącej zwykle na przestrzeni kilku tygodni.
Leczenie neuropatii cukrzycowej
Chorobę rozpoznaje się po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu lekarskiego, badaniu neurologicznym i specjalistycznych badaniach dodatkowych, które określają przewodnictwo włókien nerwowych. Aby zapobiec wystąpieniu neuropatii cukrzycowej, należy właściwie leczyć stany przedcukrzycowe i utrzymywać właściwy poziom glikemii. Ważnym elementem profilaktyki jest stosowanie odpowiedniej diety cukrzycowej, zakaz palenia papierosów i picia alkoholu, niestosowanie leków niekorzystnie wpływających na układ nerwowy, unikanie stresów.